Hikari no Ryobun - Yūko Tsushima (1979)

Onlangs opnieuw verschenen bij De Bezige Bij. Dromerige psychologische roman over een vrouw die met haar dochtertje samenwoont en probeert de grip op het leven vast te houden. Het boek leest zeer traag, maar is mooi geschreven en verveelt niet. Iets te dromerig voor mijn smaak.

Lang geleden dat ik deze mooie roman gelezen heb. Zij was de dochter van de beroemde schrijver Osamu Dazai, waarvan De ondergaande zon is vertaald (ook al zo'n dromer).

Prachtig dat het opnieuw is uitgegeven!

Opzich wel een mooi geschreven boek waar de rol en positie van de vrouw in het Japan van toen knap wordt neergezet, waar de vrouw een beetje als hulpeloos wordt gezien en die vrouw (althans, de hoofdpersoon) dat zelf ook zo gaat zien. Maar dit is ook geen boek dat echt vermaakt of me raakt. Op een bepaalde niveau vind ik dit een goed en mooi bek, maar op vooral persoonlijk vlak niet per se een mooi boek. Het is vrij afstandelijk en het episodische karakter van die hoofdstukken helpt daar ook niet bij. 3,0*.

Zeer eenvoudig van opzet, maar zo effectief in het raken van de lezer. Het zijn twaalf op zichzelf staande episodes over het leven van een vrouw in scheiding, moeder van een peuter. De hoofdstukjes staan dermate los van elkaar dat ze haast als korte verhalen gelezen kunnen worden. Ik las niet meer dan een hoofdstukje per keer. Tsushima bouwt vaak al zo’n emotionele spanning op binnen het verhaaltje, dat het me onmogelijk voelde na de laatste zin het blad om te slaan naar weer zo’n indringende dag-uit-het-leven.

Hoe bereikt Tsushima die intensiteit binnen zo’n ogenschijnlijk eenvoudig format en met zo’n alledaags onderwerp? Een belangrijk element daarin lijkt me dat ze minder op de psychologische duiding zit, maar vooral de gevoelswereld van de hoofdpersoon centraal stelt. Ze beschrijft veel sensaties die zich op gevoelsniveau afspelen, en die we als lezer makkelijk kunnen herkennen, kunnen meevoelen. De lichaamswarmte van een op je schouder in slaap gesukkelde medepassagier. De schrik als je kind in het park plots weg blijkt. Het knoeien van een koffiekan voor de ogen van je baas. Het eerste besef dat je je verslapen hebt terwijl dat net die dag niet kan. Het zijn het soort sensaties die je ook in dromen kunt ervaren, en dan nog intenser overkomen. Zó weet Tsushima ze over te brengen, ook doordat ze zelf voortdurend flarden van dromen door de vertelling weeft. En dan zijn er nog de vreemde voorvallen op de achtergrond, zoals de dodelijke val van een kind en de ontploffing van een chemische fabriek die de lucht zinderend rood kleurt.

Er ontstaat zo een omineuze, begoochelende sfeer, die het gebrek aan stabiliteit in het leven van de hoofdpersoon illustreert. Ze maakt impulsieve keuzes, vaak in strijd met de geldende normen over hoe een vrouw, een moeder zich zou moeten gedragen. Dat levert dikwijls de krachtigste scènes op, omdat ze bewonderenswaardig intuïtief gedreven lijken, maar tegelijkertijd ook uitdrukkingen zijn van de dwaaltocht die ze op emotioneel vlak doormaakt. Dit heeft haar weerslag op de band met haar dochter, soms gevoelsarm, dan weer overcompenserend. Een bij tijd en wijle pijnlijk verslag.

Wat voor de modus operandi van het hoofdpersonage geldt, geldt misschien net zo voor de schrijfstijl. De thema’s en verbanden lijken eerder intuïtief tot stand te zijn gekomen, dan dat er veel conceptueel denkwerk aan te pas is gekomen. Bijzonder verfrissend en een tegenhanger van het soort (Westerse/mannelijke) literatuur dat mij gewoonlijk onder ogen komt. Er zijn wel degelijk veel terugkerende patronen. Natuurlijk het licht uit de titel. Kleuren. Bloemen. De lucht. De wisseling van seizoenen. Als je wil kun je daar veel in lezen, maar het hoeft niet.

De laatste jaren ben ik bewuster op zoek gegaan naar verhalen die vallen buiten het voor mij traditionele perspectief van de Westerse en/of mannelijke literatuur. Dat levert regelmatig leeservaringen op die binnen dat bekende domein echt niet mogelijk waren. Territory of Light is daarvan het voorlopige hoogtepunt, goed voor een plekje in mijn top 10.