Korrektur - Thomas Bernhard (1975)

Het onderzoek van de hoofdpersoon naar de zelfmoord van zijn vriend Roithamer, via een door hem achtergelaten manuscript, ontwikkelt zich gaandeweg naar een studie in hoeverre de werkelijkheid in woorden is te vatten, in hoeverre een persoonlijkheid via het schrift valt te doorgronden. Hoe precies de formuleringen ook zijn in de schrijfstijl van Bernhard, we worden er steeds aan herinnerd dat geen zin absoluut is. De tweede helft van Correctie schakelt over naar het manuscript van Roithamer, maar dan wel door de ogen van de hoofdpersoon, resulterend in vele zinnen die eindigen met “aldus Roithamer”. De onderstrepingen en correcties worden ook vermeld (niet getoond).

Roithamer heeft als architect perfectie nagestreefd, door een kegelvormige woning te bouwen op een onmogelijke plaats in het Oostenrijkse bos. Als eerbetoon aan zijn zus, die kort na voltooiing overlijdt. De precieze formuleringen en vele correcties laten onverlet dat veel onbesproken blijft, vele raadsels onopgelost blijven.

Ik moest wennen aan de schrijfstijl van Bernhard, die soms stroef aanvoelt door de vele herhalingen binnen een zin:

“Maar misschien weet Höller helemaal niet waar hij het idee om zijn huis te bouwen en het zo te bouwen als hij het uiteindelijk heeft gebouwd, passend bij hem en zo duidelijk zichtbaar passend bij hem als dat ik nooit elders heb gezien, vandaan heeft. Ik zal hem vragen waar hij zijn idee vandaan heeft, dacht ik, en ik vroeg aan Höller waar hij zijn idee vandaan had (…)”

Ik denk niet dat ik ooit eerder een schrijver zo heb zien formuleren. Naast dat het prima past bij de thematiek zorgt het ook een voor een bijzonder aangename cadans, een voortstuwend ritme. Het leest daardoor makkelijk weg, ondanks dat er bijvoorbeeld geen dialogen zijn opgenomen. Schijnbaar onbenullige situaties krijgen er een ongedachte spanning door, waardoor Correctie op verschillende niveaus een stevige indruk achterlaat.